Ανασκαφές

Οικισμένα και Ιερά Τοπία της Κύπρου

Το ερευνητικό Πρόγραμμα «Settled and Sacred Landscapes of Cyprus» ή «Οικισμένα και Ιερά Τοπία της Κύπρου» αποτελεί την πρώτη συστηματική

αρχαιολογική έρευνα επιφανείας του Πανεπιστημίου Κύπρου στο νησί, το συντονισμό της οποίας έχουν οι Αθανάσιος Βιώνης (Πανεπιστήμιο Κύπρου), Γιώργος Παπαντωνίου (Πανεπιστήμιο Βόννης) και Ντόρια Νικολάου (Πανεπιστήμιο Mainz). Το πρόγραμμα έρευνας πεδίου με το ακρώνυμο SeSaLaC εντάσσεται στη νέα γενιά των εντατικών ερευνών επιφανείας, οι οποίες υιοθετούν μία πιο συστηματική μεθοδολογία στην έρευνα του τοπίου, αναπτύσσοντας περισσότερο συστηματικές μεθόδους κάλυψης της επιφάνειας του εδάφους, ψηφιακής τεκμηρίωσης και συλλογής δεδομένων. Η συστηματική διερεύνηση και ερμηνεία της αρχαιολογίας του τοπίου από το Πανεπιστήμιο Κύπρου, στο οποίο παραχωρήθηκε άδεια για αρχαιολογική έρευνα επιφανείας από το Τμήμα

Αρχαιοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, ξεκίνησε από και περιλαμβάνει την ευρύτερη περιφέρεια της Κοφίνου στην Επαρχία Λάρνακας, η οποία έχει οριστεί

ως η κύρια περιοχή ενδιαφέροντος και διερεύνησης για την περίοδο 2014-2020. Η συστηματική έρευνα επιφανείας στο πλαίσιο του προγράμματος SeSaLaC

και υπό την αιγίδα του Εργαστηρίου Art-LandS (Artefact and Landscape Studies Laboratory) πρόκειται να συνεχιστεί στην Επαρχία Λεμεσού (περιφέρεια Κουρίου-Επισκοπής) και στην Επαρχία Λευκωσίας (περιφέρεια Ακακίου-Δένειας, στη νεκρή ζώνη).

Η περιφέρεια της Κοφίνου και η περιοχή εντατικής αρχαιολογικής διερεύνησης στην Επαρχία Λάρνακας ορίζεται από το σύγχρονο οικισμό της Κοφίνου (στο

κέντρο της περιοχής), από τον ποταμό Πεντάσχοινο στα δυτικά και τον οικισμό του Αγίου Θεοδώρου (στα νοτιοδυτικά), από την Αλαμινό (στα νότια) και από τη

Μενόγεια (στα βορειοανατολικά). Οι στόχοι της έρευνας στην περιοχή συνοψίζονται ως εξής:

(α) η ανίχνευση της σχέσης του αγροτικού τοπίου μεταξύ

των ορεινών περιοχών του Τροόδους, των μεταλλείων χαλκού και της ακτογραμμής, καθώς και ο ρόλος του Ξερού ποταμού ως οικιστικού πόλου διαχρονικά,

(β) η αναγνώριση της πολιτιστικής «σφραγίδας» της περιοχής στα όρια μεταξύ των βασιλείων της Αμαθούντας, του Κιτίου και του Ιδαλίου

(γ) η μελέτη της τύχης του αγροτικού τοπίου μετά το τέλος της Ύστερης Αρχαιότητας μέσα από τηδιερεύνηση της οικιστικής εξέλιξης και της διαμόρφωσης του υλικού πολιτισμού της περιόδου

(δ) η ερμηνεία των θρησκευτικών μνημείων και θέσεων διαχρονικά και η σχέση τους με το δομημένο περιβάλλον, τη χρήση της γης, τη διοίκηση και το συμβολικό τοπίο.

Η πρώτη περίοδος έρευνας επιφανείας στην περιοχή της Κοφίνου πραγματοποιήθηκε από τις 20 έως και τις 28 Αυγούστου 2014. Οι φοιτητές πουσυμμετείχαν στην έρευνα πεδίου τον Αύγουστο του 2014, παρακολούθησαν σχετικό μάθημα Βυζαντινής Αρχαιολογίας κατά το Εαρινό Εξάμηνο 2014-2015, στο πλαίσιο του οποίου ερεύνησαν ποικιλία θεμάτων και συνέγραψαν εργασίες. Η δεύτερη περίοδος έρευνας επιφανείας πραγματοποιήθηκε από την 1η έως καιτη 19η Ιουνίου 2015. Η δραστηριότητα επικεντρώθηκε στη συνέχιση της συστηματικής διερεύνησης επιφανείας και στην εκπαίδευση των φοιτητών αρχαιολογίας του ΠΚ.

Οι δραστηριότητες του SeSaLaC στην περιοχή της Κοφίνου, οι οποίες προγραμματίζονται για την τρίτη ερευνητική/εκπαιδευτική περίοδο, από τις 15 Ιουλίου έως και τις 2 Αυγούστου 2016, συνοψίζονται ως εξής:

(α) συστηματική έρευνα επιφανείας στην περιφέρεια του σύγχρονου οικισμού της Αλαμινού

(β) μελέτη και καταγραφή του κεραμικού δειγματοληπτικού υλικού επιφανείας σε βάση δεδομένων

(γ)συνέχιση των τοπογραφικών μετρήσεωνγια τη δημιουργία του ψηφιακού μοντέλου εδάφους ολόκληρης της περιοχής

(δ) αεροφωτογράφιση της υπόλοιπης περιοχής εντατικής διερεύνησης,

(ε) δοκιμαστικές τομές στον ερειπωμένο ναΐσκο/μαρτύριο του Αγίου Ηρακλείου

(στ) καθαρισμό και ανασκαφή ενός εκ των τάφων της αρχαίας νεκρόπολης της Κοφίνου. Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα:

http://www.ucy.ac.cy/artlands/en/research/sesalac

---

Palaepaphos Urban Landscape Project (PULP)

Το Palaepaphos Urban Landscape Project (PULP) , το οποίο ξεκίνησε το 2006 υπό τη διεύθυνση της Καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Κύπρου Μαρίας Ιακώβου,

βασίζεται στην ανάλυση του τοπίου με χρήση Συστημάτων Γεωγραφικών Πληροφοριών (GIS). Πρόκειται για ένα μακράς διάρκειας ερευνητικό πρόγραμμα

το οποίο διερευνά ένα τοπίο όπου, εξαιτίας αλλαγών στις χρήσεις γης και μετασχηματισμών της ακτογραμμής, η αρχαία πολιτεία παρέμενε άφαντη και

αποκομμένη από τη χώρα της. Για αυτό και το PULP επικεντρώνεται στην εξέλιξη της αστικής δομής της Αρχαίας Πάφου από την ίδρυση της στην αρχή της Ύστερης Χαλκοκρατίας μέχρι και το τέλος της Αρχαιότητας.

Η θέση μετονομάστηκε σε Παλαίπαφο μετά τον 4ο αιώνα π.Χ όταν το λιμάνι και η πρωτεύουσα του βασιλείου της

Αρχαίας Πάφου μεταφέρθηκαν στη Νέα Πάφο, περίπου 15 χιλιόμετρα στα δυτικά. Από τους Ελληνιστικούς χρόνους ως το

τέλος της Αρχαιότητας, η Παλαίπαφος παρέμεινε διάσημη εξαιτίας του τεμένους της Αφροδίτης αλλά ο αστικός ιστός

συρρικνώθηκε γύρω από το ιερό. Στον Μεσαίωνα, η μικρή κοινότητα που αναπτύχθηκε στα δυτικά του ιερού

ονομάστηκε Κούκλια (Covocle) και σήμερα το ανασκαφικό πρόγραμμα. αναπτύσσεται εντός των δημοτικών ορίων του χωριού Κούκλια. Το πρόγραμμα συνδυάζει παραδοσιακές αρχαιολογικές μεθόδους (ανασκαφή μελέτη κεραμικής κ.τ.λ.) σε συνδυασμό με γεωλογική ανάλυση και επίσης κάνει χρήση προηγμένων τεχνολογιών, όπως είναι οι γεωφυσικές έρευνες. . Σταθεροί συνεργάτες του προγράμματος είναι η Δρ. Άρτεμις Γεωργίου (Assistant Director), η Δρ. Στέλλα Διάκου ( Field Assistant Director), η γεωλόγος Δρ. Ζωμενία Ζωμενή, ο Δρ. Άθως Αγαπίου - υπεύθυνος για τη ψηφιακή χαρτογράφηση και τη διαχείριση του G.I.S - και πολλοί άλλοι. Ανασκαφές έχουν πραγματοποιηθεί στις θέσεις Μαρτσέλο (2006-2008), Χατζηαπτουλάς (2009-2010, 2013-μέχρι σήμερα), Αρκαλον (2010), Μάντισσα (2012) και Λαόνα (2012-μέχρι σήμερα). Στις ανασκαφές συμμετέχουν φοιτητές οι οποίοι έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν ανασκαφική εμπειρία και να εκπαιδευτούν στην έρευνα στο πεδίο αλλά και σε άλλους τομείς, όπως η μελέτη υλικού και το αρχαιολογικό σχέδιο.

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: https://www.ucy.ac.cy/pulp

---

Ηραίον Σάμου

Το Ηραίον Σάμου ήταν ένα από τα σημαντικότερα ιερά της Ιωνίας, όπως προκύπτει από τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου

από το 1911 έως σήμερα. Στο πλαίσιο των ανασκαφών αυτών διερευνάται από το 2009 τμήμα ακμαίου προϊστορικού οικισμού υπό τη διεύθυνση της Καθηγήτριας Ουρανίας Κουκά, οι οποίες αποκάλυψαν άγνωστες ως τώρα οικιστικές φάσεις του οικισμού, που χρονολογούνται στη Χαλκολιθική (4500- 3100 π.Χ.), την Πρώιμη (3100-2000 π.Χ.) και τη Μέση Εποχή του Χαλκού (2000-1700 π.Χ.). Οι ανασκαφές αυτές καταδεικνύουν τη σημασία του ως πρωτοαστικού κέντρου της Σάμου και σημαντικού εμπορικού σταθμού μεταξύ Μικράς Ασίας, Κυκλάδων και Παλαιοανακτορικής Κρήτης. Κάθε χρόνο φοιτητές του Πανεπιστημίου Κύπρου συμμετέχουν στην ανασκαφή έχοντας την ευκαιρία να εργαστούν εκτός Κύπρου, να αποκτήσουν ανασκαφική εμπειρία και να συνεργαστούν με αρχαιολόγους από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα τελευταία δύο χρόνια πραγματοποιείται μελέτη του υλικού που ανασκάφηκε από το 2009-2013 για την τελική δημοσίευση.

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: http://www.ucy.ac.cy/aru/el/research/ field-research

---

Ναυάγιο Μαζωτού

H έρευνα στο Ναυάγιο του Μαζωτού άρχισε το 2007 και διενεργείται από την Ερευνητική Μονάδα Αρχαιολογίας (ΕΜΑ) του Πανεπιστημίου Κύπρου υπό τη διεύθυνση της Δρ Στέλλας Δεμέστιχα, σε συνεργασία με το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Αποτελεί την πρώτη υποβρύχια αρχαιολογική έρευνα που πραγματοποιείται από Κυπριακούς φορείς και έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη της ενάλιας αρχαιολογίας στο νησί. Πρόκειται για ναυάγιο εμπορικού πλοίου της ύστερης Κλασσικής περιόδου που εντοπίστηκε σε βάθος 45 μέτρων, ανοιχτά του χωριού Μαζωτός,. Είναι το πρώτο ναυάγιο αυτής της περιόδου που εντοπίστηκε στη ΝΑ Μεσόγειο να μεταφέρει Χιακούς αμφορείς, σε βάθος που μπορούν να εργαστούν δύτες.

Συνεπώς, η επιστημονική του σημασία είναι μεγάλη καθώς η έρευνά του μπορεί να απαντήσει σε ερωτήματα που αφορούν τους θαλάσσιους δρόμους και το εμπόριο μεταξύ των λαών του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου κατά την ύστερη Κλασσική περίοδο. H ανασκαφή ξεκίνησε το 2010 και συνεχίζεται μέχρι και σήμερα. Στην έρευνα συμμετέχουν φοιτητές οι οποίοι είτε καταδύονται είτε δουλεύουν πάνω στο σκάφος με το υλικό που ανελκύεται. Πρόκειται για μια έρευνα που δίνει στους φοιτητές την ευκαιρία να ασχοληθούν με την ενάλια αρχαιολογία και να αποκτήσουν εμπειρία στον τομέα αυτό.

Περισσότερες πληροφορίες στην ιστοσελίδα: http://www.ucy.ac.cy/marelab/el/research/ mazotos-shipwreck