Συνέντευξη με μια συντηρήτρια: Κωνσταντίνα Χατζηβασίλη

Η Συντήρηση αποτελεί ένα από τους βασικότερους παράγοντες που συμβάλουν στη διατήρηση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται σημαντική εξέλιξη στην επιστήμης της Συντήρησης με αρκετούς νέους να κατευθύνονται προς αυτό τον κλάδο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, είχαμε την ευκαιρία να συναντηθούμε με μια νεαρή συντηρήτρια και να ακούσουμε τις απόψεις της για διάφορα θέματα που άπτονται της συντήρησης. Η

Κωνσταντίνα Χατζηβασίλη είναι απόφοιτος Αρχαιολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κύπρου. Ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές της σπουδές το 2012 ακολουθώντας τη Συντήρηση στο Cardiff University of Wales. Σήμερα, βρίσκεται στην Κύπρο εξασκώντας το επάγγελμα του συντηρητή.

Έχοντας ολοκληρώσει τις προπτυχιακές σπουδές σου στην Αρχαιολογία, ποιός ήταν ο λόγος που σε ώθησε να ακολουθήσεις τη Συντήρηση σε μεταπτυχιακό επίπεδο;

Επιθυμούσα να ακολουθήσω κάτι το οποίο να έχει σχέση με την Αρχαιολογία και να είναι συνάμα πιο πρακτικής φύσεως, ώστε να έρχομαι καθημερινά σε επαφή με τα διάφορα αρχαιολογικά αντικείμενα. Έτσι, αναζητώντας προς το τέλος των προπτυχιακών μου σπουδών ποια εξειδίκευση θα ακολουθούσα κατέληξα στον κλάδο της Συντήρησης. Κάτι το οποίο, ομολογώ, ότι δεν το μετάνιωσα, αφού πλέον μπορώ μέσα από τη συντήρηση των αντικειμένων να τα κατανοήσω καλύτερα και να πάρω περισσότερες πληροφορίες.

-Η απόφασή σου επηρεάστηκε από το οικογενειακό σου περιβάλλον ή από κάποιο άλλο παράγοντα;

Όχι, δεν είχα κάποιο άτομο από τον οικογενειακό μου κύκλο το οποίο να έχει σχέση με τη συντήρηση. Λαμβάνοντας, όμως, μέρος σε διάφορες αρχαιολογικές ανασκαφές πάντα επιθυμούσα να μάθω ποιος αναλάμβανε τη μελλοντική φροντίδα τους και γενικά ποια διαδικασία διατήρησής τους ακολουθείτο. Επισκέπτοντας εργαστήρια συντήρησης ανακάλυψα την τεράστια διαδικασία που γίνεται μετά από μια ανασκαφή σε κάθε αντικείμενο αλλά και πόσες νέες πληροφορίες παίρνεις μετά από τη συντήρησή του. Αυτό ήταν κάτι που μου τράβηξε ακόμη περισσότερο τοενδιαφέρον για να ακολουθήσω αυτό τον κλάδο σπουδών.

-Σε ποιο είδος συντήρησης ειδικεύεσαι;

Μέσα από τις μεταπτυχιακές μου σπουδές έχω αποκτήσει ένα σημαντικό θεωρητικό και πρακτικό υπόβαθρο στη συντήρηση ανόργανων και οργανικών αρχαιοτήτων. Ωστόσο μέσα από την επαγγελματική μου εμπειρία ασχολήθηκα περισσότερο με αρχαιολογικά και εθνογραφικά μεταλλικά αντικείμενα, κεραμικά και ξύλινα.

-Έχεις δουλέψει ως συντηρητής σε κάποια ανασκαφή ή κάποιο άλλο πρόγραμμα;

Ναι, έχω δουλέψει ως συντηρήτρια σε διάφορες αρχαιολογικές ανασκαφές όπως το ναυάγιο του Μαζωτού, στην Πύλα- Κοκκινόκρεμος, στο Ινστιτούτο Μελέτης Προϊστορίας Αιγαίου Ανατολικής Κρήτης (ΙNSTAP). Αυτή τη στιγμή είμαι ο βασικός συντηρητής σε δυο ανασκαφές και έχω διάφορες συνεργασίες με μουσεία όπου προσφέρω υπηρεσίες. Επίσης, τώρα προσπαθώ να οργανώσω το δικό μου εργαστήρι για να μπορώ να αναλαμβάνω συντηρήσεις ιδιωτικών αντικειμένων.

-Ποιά είναι η μεγαλύτερη δυσκολία που συνάντησες συντηρώντας ένα αντικείμενο;

Η πιο μεγάλη πρόκληση, όταν συντηρώ ένα αντικείμενο, προέρχεται από την πολυπλοκότητά του όσον αφορά τα διαφορετικά υλικά που μπορεί να έχει κατασκευαστεί. Κάθε υλικό διαβρώνεται διαφορετικά και όταν συνυπάρχουν στο ίδιο αντικείμενο η διαδικασία συντήρησης γίνεται ακόμη πιο περίπλοκη. Θα πρέπει να αντιληφθείς και να ερμηνεύσεις τις πληροφορίες που παίρνεις από ένα αντικείμενο. Όπως στην περίπτωση ανάλυσης ενός μετάλλου, να αντιληφθείς ποιο στοιχείο έχει τοποθετηθεί εσκεμμένα και ποιο βρίσκεται από τη φύση του στο κράμα. Μέσα από αυτό θα κριθεί η απόφαση για το ποια μέθοδο ή μεθόδους θα ακολουθήσεις για να αναχαιτίσεις τη φθορά χωρίς να κινδυνεύσει το ίδιο το έργο, αλλά και οι ποικίλες πληροφορίες που μεταφέρει. Επίσης μια ακόμη πρόκληση που έχω συναντήσει είναι οι απαιτήσεις, ορισμένες φορές, των ιδιοκτητών αντικειμένων που μπορεί να μην συνάδουν με τις ηθικές αρχές της συντήρησης. Αφού θέσεις ποια διαδικασία συντήρησης θα πρέπει να ακολουθηθεί γίνεται προσπάθεια συγκατάθεσης και του ιδιοκτήτη.-

-Θυμάσαι κάποιο συγκεκριμένο περιστατικό;

Μου δόθηκε, κάποτε, ένα ξυλόγλυπτο με ζωγραφική επικάλυψη το οποίο έφερε αρκετά σημεία φθοράς και απώλεια υλικού. Η ιδιοκτήτρια ήθελε να αφαιρεθούν τα φθαρμένα μέρη και να αντικατασταθούν με καινούργια και να γίνει πλήρης αισθητική αποκατάσταση, κάτι που με έβρισκε αντίθετη. Αφού έθεσα τους ηθικούς ενδοιασμούς μου και εξετάστηκε το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο εντασσόταν το αντικείμενο, καταφέραμε να καταλήξουμε στην καλύτερη δυνατή επιλογή που είναι σύμφωνη με τις αρχές συντήρησης.

-Είσαι μια νεαρή συντηρήτρια, που εκπροσωπείς τη νέα γενιά συντηρητών. Πως βλέπεις την επιστήμη της συντήρησης, έχει εξελιχθεί σε σχέση με παλαιότερα;

Τα τελευταία χρόνια η συντήρηση έχει αναπτυχθεί σε διάφορα επίπεδα, τόσο σε ακαδημαϊκό όσο και σε ερευνητικό. Η συμβολή των μεθόδων ανάλυσης και εξέτασης υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξή της. Ο συνδυασμός της έρευνας που απαντά ποικίλα ερωτήματα και προβληματισμούς, με τις εργασίες και την τεχνική της συντήρησης, επιτάχυνε την εξέλιξή της και διαμόρφωσε τον σημερινό επιστημονικό χαρακτήρα της. Επίσης, η ανάπτυξη της αρχαιολογικής επιστήμης, ο μεγάλος αριθμός των ανασκαφών και τα ευρήματα που απειλούνταν με καταστροφή οδήγησαν στην ίδρυση διεθνών οργανισμών για την προστασία και συντήρηση της πολιτισμικής κληρονομιάς. Στην Κύπρο βελτιωθήκαμε αρκετά σε σύγκριση με παλαιότερα. Ωστόσο, υστερούμε σε ορισμένους τομείς σε σχέση με το εξωτερικό λόγω περιορισμένου εργαστηριακού εξοπλισμού. Μπορούμε να κάνουμε ελάχιστες αναλύσεις στα αντικείμενα και στα υλικά. Είναι, επιπλεόν, αρκετά δύσκολο να εντοπίσεις στην Κύπρο τα υλικά συντηρήσης που έχουν δοκιμαστεί πειραματικά και εφαρμόζονται πάνω στα αντικείμενα. Έτσι πρέπει να τα προμηθευτείς από το εξωτερικό, κάτι που στοιχίζει αρκετά.

-Η Κύπρος είναι ένα νησί με πλούσια πολιτιστική παράδοση. Πιστεύεις ότι είναι επαρκής ο αριθμός των συντηρητών που φροντίζουν για τη διατήρησή της;

Οι συντηρητές που δουλεύουν σε μουσεία και ιδιωτικά είναι πολύ λίγοι σε σχέση με τον όγκο δουλειάς που υπάρχει. Υπάρχουν καταρτισμένα άτομα που αναγκάζονται όμως να ασχοληθούν με άλλες δουλειές καθώς δεν τους απορροφά το σύστημα. Οι ανάγκες υπάρχουν, απουσιάζουν ωστόσο οι κατάλληλες χρηματοδοτήσεις.

-Υπάρχει κάτι άλλο που θα ήθελες να προσθέσεις;

Θα ήταν καλό να δημιουργηθεί ένας σύνδεσμος συντηρητών στο νησί όπως σε άλλες χώρες του εξωτερικού για παράδειγμα στην Ελλάδα και την Αγγλία ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη οργάνωση και να μπορούν να διεκδικούν περισσότερα. Επίσης, μέσω του συνδέσμου θα εξασφαλιζόταν ότι κάθε συντηρητής που ήταν εγγεγραμμένος, πληρεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να εξασκεί το επάγγελμα της συντήρησης.